Deze week keken bijna acht miljoen mensen naar de persconferentie van onze minister president Mark Rutte. Naar verwachting zullen scholen in het voortgezet onderwijs op 2 juni weer open gaan, maar wel onder een voorwaarde. We zullen ons moeten gaan voorbereiden op een nieuwe normaal: ‘anderhalvemeteronderwijs’. Wat ons betreft een grandioos mooie kans om de lessen van de afgelopen tijd te verenigen met de vernieuwing waar ons onderwijs zo erg aan toe is.
Eindelijk hervorming
Experimenteren met onderwijs is moeilijk. Het is ‘too big to fail’: het mag niet mis gaan. Dit is één van de redenen dat ons onderwijssysteem al zo lang ‘hetzelfde’ is gebleven. De afgelopen jaren roepen er steeds meer mensen en organisaties op tot hervorming. Een drastische herziening van het systeem, zodat het beter aansluit bij de wereld van nu. Dat heeft de afgelopen jaren op zich laten wachten, maar de chaos die de corona-crisis met zich meebrengt, brengt eveneens ruimte om te experimenteren met het loslaten van bestaande kaders. Een aantal dingen die voorheen moeilijk te veranderen waren gebeuren nu onder druk van de crisis: onderwijs op afstand, leerlingen die zelf de regie hebben over het leren, docenten die elkaar om hulp vragen, studenten die scholieren helpen met vakinhoud en motivatie, betrokken ouders die op de hoogte zijn van wat de kinderen leren en extreem veel innovatie op het gebied van digitale toepassingen. Het is alsof er jaren vernieuwing in een paar maanden heeft plaatsgevonden. Het zou natuurlijk doodzonde zijn als we die lessen die we daarmee hebben geleerd straks in september weer zijn vergeten. De komende periode waarin anderhalvemeteronderwijs de nieuwe normaal wordt is een fantastische kans om de lessen die we nu leren te implementeren in het systeem dat we al zo lang kennen.
Anderhalvemeteronderwijs? Dat kan gewoon!
Onrealistisch, onhaalbaar, onmogelijk. Dat bleek uit veel reacties na de aankondiging dat scholen zich moeten gaan voorbereiden op anderhalvemeteronderwijs. Maar waarom? Het is makkelijk om anderhalve meter afstand te houden wanneer je met zes leerlingen in een klas zit. We roepen al jaren dat we kleinere klassen willen, dus waarom zouden we dat niet gewoon doen? Sinds 2015 hebben wij – tijdens onze lente- en zomerscholen – leerlingen de kans kunnen bieden om – op een manier die past binnen het anderhalvemeteronderwijs) een aantal weken per jaar extra begeleiding te krijgen op school. Dit gebeurt onder begeleiding van onze trainers en vakbegeleiders, waarbij ieder vaklokaal bestaat uit maximaal zes leerlingen en één begeleider. Er is heel veel ruimte voor klassikale uitleg én voor individuele begeleiding daardoor ontstaat er meer aandacht voor het leerproces. Leerlingen die zelfstandig verder kunnen gaan aan de slag. Daarnaast is er ruimte voor de leerlingen om deel te nemen aan masterclasses over hoe je je leerwerk zelfstandig slim aan kunt pakken. Voor ons zijn dit al sinds 2015 weken waar we ons op verheugen. De persoonlijke aandacht, de kwaliteit van de begeleiding én vooral ook het enthousiasme van de leerlingen over de vorm is iets wat ik iedere docent van harte gun.
Eigenaarschap
En als ik dan even verder mag dromen: wat nou als we de keus over welke structuur er het beste past bij de leerlingen leggen? Heeft een leerling thuis niet de juiste randvoorwaarden om te leren, heeft hij of zij behoefte aan de structuur van het naar school gaan en is hij of zij gebaat bij een omgeving met andere leerlingen die ook aan het leren zijn, dan kun je gewoon naar school komen. Leerlingen die wel in staat zijn om thuis te leren, voldoende aandacht besteden aan hun schoolwerk en de vrijheid als iets prettigs ervaren kunnen thuis blijven. Vragen kunnen ook digitaal gesteld worden tijdens de les, en er is (digitaal) materiaal beschikbaar voor iedereen. Docenten (of andere leerlingen) helpen leerlingen ontdekken hoe ze zelfstandig kunnen leren door ze bewust te maken van hun eigen invloed op het leerproces en productiviteit. Dat is toch iets wat we altijd al hebben gewild? De lessen en ons onderwijs gaan er weliswaar anders uitzien, maar op deze manier bieden we leerlingen de kans om echt eigenaarschap te nemen over hun leerproces. Onderwijs wordt daarmee meer een plek waarin je leert dat je zelf aan het roer staat van je eigen leren én leven. Ik kan niet wachten.
Laten we deze kans grijpen!
Ik zie een fantastische kans om onderwijs te ontwerpen waar we al jaren om vragen. Laten we met z’n allen de kans grijpen om de komende maanden één van de grootste experimenten in tijden te doen. Juist omdat het nu kan. Het zou zo mooi zijn als we alle eerder genoemde beperkingen om te vernieuwen los kunnen laten en de focus leggen op het ‘leren’ van deze tijd. Zo gaan we straks in september niet terug naar normaal, maar bieden we onze kinderen onderwijs dat nog beter past bij de wereld van nu.
PS: Dit experiment heeft natuurlijk nogal wat voeten in de aarde, en wordt beter wanneer we kritisch én flexibel blijven. De rol van de docent, de mentor, de ouders en ook die van externe partijen zal veranderen, en ook zij zullen hier ontvankelijk voor moeten zijn. De komende weken beschrijf ik hoe dit nieuwe onderwijs eruit ziet vanuit deze vier verschillende rollen.
