Als je mijn bedrijf Remind Learning plat slaat, zie je waarschijnlijk een trainingsbureau dat training geeft over studievaardigheid en motivatie. Of misschien zie je een ontwikkelaar van een lesmethode over ‘effectief leren’. Maar dat is niet de kern van waarom ik al bijna 13 jaar mijn ziel en zaligheid in deze organisatie stop. Hoewel ik me kan voorstellen dat onze inhoud—over mindset, onthouden, plannen, wilskracht, concentreren, slim teksten leren, creativiteit, motivatie en samenwerken—de indruk wekken dat het aanleren van studievaardigheden een doel op zich is, is het enkel een middel dat dienend is aan een veel groter (en belangrijker) doel: leerlingen leren hoe ze de leiding kunnen nemen over hun leven.
De wereld van moeten
“Maar meneer, ik heb toch helemaal niet gekozen voor dit vak?” is een opmerking die ik regelmatig hoor wanneer ik zelf voor de klas sta. En eerlijk is eerlijk, leerlingen hebben een punt. Zodra leerlingen de middelbare school betreden, komen ze in de ‘wereld van moeten’ terecht. Ze moeten zich houden aan vaste roosters, verplichte vakken volgen, huiswerk maken, toetsen halen en zich aan allerlei regels houden. Al deze zaken zijn voor veel leerlingen een keiharde confrontatie met de wereld van moeten. En dat levert wrijving op.
Voor de meeste leerlingen op school lijken er vervolgens twee mogelijkheden te bestaan in hoe je omgaat met de wereld van moeten: je kunt je afzetten of je kunt je eraan overgeven. Wanneer een kind besluit om zich af te zetten werkt dat in de praktijk natuurlijk vaak averechts: de regels worden nog strenger en de kaders nog strakker. De andere reactie - je overgeven aan de ‘wereld van moeten’ - wordt in de meeste gevallen gezien als iets goeds. Het gevolg ervan is echter vaak dat leerlingen zich berusten in een slachtofferrol, passief en reactief worden en zich opstellen als ‘consument’.
Er is echter nog een derde optie waar veel leerlingen zich vaak niet van bewust zijn: je focus verleggen van de dingen die je niet kunt veranderen naar de dingen waar je zelf invloed op hebt. Binnen de context van school is dat bijvoorbeeld hoe je naar leren kijkt en hoe je het leren aanpakt. Juist ja, studievaardigheden dus. Niet als doel op zich, maar als middel om op een positieve manier om te gaan met de wereld van moeten.
De wereld van mogelijkheden
Het blijft me verbazen hoe weinig leerlingen weten over hoe ze omstandigheden kunnen creëren waarin ze zich kunnen concentreren. Of hoe ze op een slimme manier woordjes in een vreemde taal kunnen leren. Of nog fundamenteler: op een effectieve manier een tekst kunnen lezen. Met studievaardigheden bijbrengen an sich is daarom vaak ook al winst te behalen, maar wat mij betreft wordt het pas echt waardevol wanneer we het gebruiken als middel om een nog veel mooier doel te bereiken: leren hoe je eigenaarschap kunt nemen over je leven.
Op je manier van leren heb je namelijk wel degelijk invloed. Er bestaat een wereld aan mogelijkheden om het leren effectiever, leuker, slimmer, of sneller te maken. Het is dan ook aan ons om leerlingen aan te moedigen om in deze wereld van mogelijkheden te stappen. Vind je een vak moeilijk? Dan heb je de mogelijkheid om slimme technieken toe te passen waardoor het leren makkelijker gaat. Vind je een vak saai? Dan heb je talloze mogelijkheden om strategieën toe te passen waardoor het leren sneller gaat of leuker wordt. En ga zo nog maar even door. Door hier als leerling actief mee te experimenteren, nieuwe dingen te proberen en te blijven reflecteren ontdek je als leerling dat je - zelfs in de wereld van moeten - actief invloed kan uitoefenen op je eigen ervaring.
Leiding nemen over je leven
Studievaardigheden aanleren is dus een middel om te leren hoe je eigenaarschap neemt. Door leerlingen iedere keer aan te moedigen om kleine aanpassingen te doen in hun manier van leren ontdekken ze dat ze invloed hebben op hun eigen schoolervaring. Ze leren doelen stellen, reflecteren, mogelijkheden zien, en nog veel meer zaken die veel belangrijker zijn dan studievaardigheden. Kortom: ze beginnen te leren hoe ze de leiding kunnen nemen over hun eigen leerproces. Uiteindelijk is het mijn doel dat deze ervaring van eigenaarschap nemen over je leerproces zich vertaalt naar eigenaarschap nemen over je leven.
Je zit niet je hele leven op school, maar de wereld van moeten blijft bestaan. Er moeten nou eenmaal dingen. Aan sommige van die dingen kun je niet zoveel veranderen, maar wat je wel kunt veranderen is hoe je ernaar kijkt en hoe je ermee omgaat.
